پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «مَنْ کَانَ طَالِباً إلَى اللهِ حَاجَةً فِی أمْرِ دُنیَاهُ وَ آخِرَتِهِ فَلْیَطْلُبْهَا فِی الْعِشَاءِ الآخِرَةِ فَإنَّهَا صَلاةٌ لَمْ یُصَلِّهَا أحَدٌ مِنَ الأمَمِ قَبْلَکُمْ». اگر کسی حاجتی دارد، چه دنیوی و چه اخروی، آن را در نماز عشای آخر یعنی همین نماز عشایی که ما داریم، از خداوند بخواهد که این نماز عشا را امتهای گذشته نداشتهاند.
روایتی از امام صادق (علیهالسلام) است که حضرت فرمود: «إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ عَلَیْکُمُ الصَّلَوَاتِ فِی أَحَبِّ الْأَوْقَاتِ إِلَیْهِ فَاسْأَلُوا اللَّهَ حَوَائِجَکُمْ عَقِیبَ فَرَائِضِکُم». همانا خداوند نمازها را در دوست داشتنیترین ساعات بر شما واجب گردانیده است؛ پس بعد از نمازهای واجب، حاجاتتان را از خدا بخواهید.
هم از پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) و هم از امام صادق (علیهالسلام) روایاتی داریم که: «مَنْ أَدَّى لِلَّهِ مَکْتُوبَةً فَلَهُ فِی أَثَرِهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ». هر کس نماز واجبی را بهجا آورد، در پی او دعای مستجابی دارد.
در یک روایت دیگر دارد: «قِیلَ لِرَسُولِ اللهِ أیُّ الدُّعَاءِ أسْمَعُ؟ قَالَ جَوفَ اللَّیلِ الآخِرِ وَ دُبُرَ الصَّلَوَاتِ المَکتُوبَةِ». از حضرت سؤال کردند کدام دعا زودتر به اجابت میرسد؟ مراد از «أسمع» شاید این باشد که کدام دعا زودتر مستجاب میشود. حضرت در پاسخ فرمودند که از نظر زمانی، دعا در آخر شب و از نظر عملی، دعا بعد از نمازهای واجب.
در روایتی از امام صادق (علیهالسلام) آمده است که حضرت از پدر بزرگوارشان امام باقر(علیهالسلام) نقل میفرمایند که ایشان در ذیل این آیه: «فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلى رَبِّکَ فَارْغَبْ » میفرمود: «إِذَا قَضَیْتَ الصَّلَاةَ بَعْدَ أَنْ تُسَلِّمَ»، بعد از اینکه نمازت را خواندی و سلام دادی، «وَ أَنْتَ جَالِسٌ»، در حالی که نشستهای و هنوز بلند نشدهای، «فَانْصَبْ فِی الدُّعَاءِ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ»؛ در دعا کردن برای امور دنیا و آخرتت بکوش! «فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ الدُّعَاءِ فَارْغَبْ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَنْ یَتَقَبَّلَهَا مِنْک». و وقتی که از دعا فارغ شدی، مُلتمسانه از خدا بخواه که نمازت را از تو بپذیرد!
«رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ أَنَّهُ قَالَ إِذَا فَرَغَ الْعَبْدُ مِنَ الصَّلَاةِ وَ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ تَعَالَى حَاجَةً یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى لِمَلَائِکَتِهِ» پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود آنگاه که بنده از نماز فارغ میشود و حاجتی از خدا نمیخواهد، خدا به فرشتههایش میگوید: «اُنْظُرُوا إِلَى عَبْدِی»؛ به این بنده من نگاه کنید! «فَقَدْ أَدَّى فَرِیضَتِی»، نماز واجبش را خواند، «وَ لَمْ یَسْأَلْ حَاجَتَهُ مِنِّی»؛ امّا از من درخواستی نکرد؛ «کَأَنَّهُ قَدِ اسْتَغْنَى عَنِّی»؛ مثل اینکه او خودش را از من بینیاز میداند که چیزی از من نمیخواهد. چون اگر خودش را نیازمند میدیدید، الآن که به حسب ظاهر، بالاترین عملی را که عبودیّت و بندگی در آن جلوه میکند ـیعنی نمازـ را به جا آورده است، از من درخواست میکرد. «کَأَنَّهُ قَدِ اسْتَغْنَى عَنِّی»؛ مثل اینکه خودش را از من بینیاز میبیند. «خُذُوا صَلَاتَهُ»، نمازش را بگیرید، «فَاضْرِبُوا بِهَا وَجْهَهُ». نمازش را به صورتش بزنید!
از امام باقر(علیهالسلام) روایت شده است که: «الدُّعَاءُ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ تَنَفُّلاً». دعای بعد از نماز واجب بهتر از نماز مستحبی است.
پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمودند: «کُلُّ صَلا?ٍ لایُدْعَی فِیهَا لِلمُؤمِنِینَ وَ المُؤمِناتِ فَهِیَ خِدَاجٌ». نماز بدون دعا برای مؤمنین و مؤمنات ناقص و نارَس است.
پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمودند: «مَنْ خَتَمَ القُرآنَ فَلَهُ دَعْوَ?ٌ مُسْتَجَابَ?ٌ». هر کسی که قرآن را ختم کند، دعای او پس از تلاوت قرآن مستجاب است. یک تعبیر دیگر به همین مضمون است که: «إنّ لِصاحِبِ القُرْآنِ عِنْدَ کلِّ خَتمَةٍ دَعْوَةً مُسْتَجابَةً». برای هر صاحب قرآنی، در هر بار ختم کردن قرآن، یک دعای مستجاب هست.
عبدالله بنمسعود ایستاده بود و داشت نماز میخواند. پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) هم آنجا تشریف داشتند. عبدالله بنمسعود در نمازش سوره نساء را میخواند؛ تا به آیه صَدُم رسید، پیغمبر وسط نماز به او رو کرد و فرمود زود حاجتت را بخواه! «کَانَ عَبدُاللهِ بنِمَسعُودِ قَائِماً یُصَلِّی فَلَمَّا بَلَغَ المِأ?َ مِنَ النِّسَاءِ قَالَ لَهُ النَّبِیُّ سَلْ تُعْطَ». درخواست کن که الآن به تو میدهند.
یک روایت از علی (علیهالسلام) است که حضرت فرمود: «مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ أَیِّ الْقُرْآنِ شَاءَ ثُمَّ قَالَ یَا اللَّهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ»؛ هر کس صد آیه از قرآن را بخواند از هر کجای قرآن، هر سورهای و هر جزئی که باشد و بعد از آن هفت مرتبه بگوید «یا الله»، «فَلَوْ دَعَا عَلَى الصَّخْرَةِ لَقَلَعَهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ». اگر دعا کند، در صورتی که خدا بخواهد، کوه را از جا خواهد کَند. (یعنی اگر نفرین کند، به خواست خدا کوه را از جا میکَند.)
حضرت آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی می فرمودند : لااقل سوداگر باشید! البته این «لااقل» است که میگویم. لااقل سوداگر باشید! لااقل حسابگر باشید! از فرصتهایتان استفاده کنید! هم از فرصت زمانی بهره بگیرید هم از فرصتهایی که از ناحیه اعمال به دست شما میرسد، برای اینکه دعاهایتان به اجابت برسد، از این فرصت ها استفاده کنید. چه از نمازهای واجب، چه از قرآنهایی که میخوانید، از همه این فرصتها کمال بهرهبرداری را بکنید. من میخواستم این را توصیه کنم که دعا کنید؛ بهخصوص برای دیگران که اگر برای غیر دعا کنید، نفعش برای شما بیشتر است، إنشاءالله!